AKP VE MHP
UZLAŞMALI; MUTLAK BAŞKANLIK ODAKLI “ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİ”
KOMİSYONDA (!) KABUL EDİLDİ
TBMM Anayasa
Komisyonu, 9 gün süren görüşmelerin ardından Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda
Değişiklik Yapan Kanun Teklifi'ni kabul etti. TBMM Anayasa
Komisyonunun anayasa mesaisi sona erdi. Komisyon,
görüşmelerine 20 Aralık'ta başlanan ve AK Parti'li 316 milletvekilinin imzası
bulunan Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapan Kanun Teklifi'ni
kabul etti. TBMM
Başkanlığına 10 Aralık'ta sunulan teklifin, bazen gece yarısını geçen, bazen
sabahı bulan, zaman zaman sert tartışma ve kavgaların yaşandığı görüşmeleri,
komisyonda 9 gün sürdü. Teklifin tümü üzerindeki değerlendirmeler, aralıksız 5
gün yapıldı. Meclis
Başkanlığına 21 madde olarak sunulan teklif, önergelerle 18 maddeye indi. Görüşmelerin
en uzun mesaisi, son gün oldu. Komisyon, teklifi kabul etmek için son gün
yaklaşık 17 saat çalıştı.
BUNA GÖRE, MİLLETVEKİLİ SAYISI 550'DEN 600'E ÇIKARILACAK.MİLLETVEKİLİ
SEÇİLEBİLME YAŞI 25'TEN 18'E İNDİRİLECEK.
"Askerlikle
ilişiği olanların" milletvekili adaylığına başvuramaması öngörülüyor.
Anayasanın
"TBMM'nin seçim dönemi" başlıklı maddesi, "TBMM ve
cumhurbaşkanının seçim dönemi" olarak değiştiriliyor.
Seçimler
4 yılda değil, 5 yılda bir yapılacak. Cumhurbaşkanı seçimleri de 5 yılda bir
olacak ve seçmenler, iki seçim için aynı gün sandığa gidecek. Süresi biten
milletvekili yeniden seçilebilecek.
Cumhurbaşkanı
seçiminde birinci oylamada gerekli çoğunluğun sağlanamaması halinde, belirtilen
usule göre ikinci oylama yapılacak. Teklifte, TBMM'nin görevleri ve yetkileri;
"kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, bütçe ve kesinhesap kanun
tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ilanına karar
vermek, milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye tam
sayısının 5'te 3 çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek,
anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine
getirmek" olarak sıralanıyor.
-
MECLİSİN DENETİM YETKİSİ
Düzenlemeyle
kuvvetler ayrılığı prensibine uygun olarak yasamanın yürütmeyi denetlemesi ile
Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermesi, yasamanın
görev ve yetkileri arasından çıkarılıyor. Anayasanın TBMM'nin bilgi edinme ve
denetim yollarına ilişkin maddesindeki değişiklik ile yasamanın belli bir
konuda Meclis Araştırması yapması, Genel Görüşme açarak Genel Kurulda görüşmesi
ve milletvekillerinin, cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanların cevaplaması
istemiyle yazılı soru sorması yeniden düzenleniyor.
Buna
göre, TBMM, Meclis Araştırması, Genel Görüşme, Meclis Soruşturması ve Yazılı
Soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanacak. Gensoru,
denetleme yetkisinden çıkarılacak.
Meclis
Araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibaret
olacak.
Genel
Görüşme, toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun TBMM
Genel Kurulunda görüşülmesi şeklinde gerçekleştirilecek.
Meclis
Soruşturması, cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlar hakkında, anayasanın
teklifle değiştirilen 106. maddesinin 5, 6 ve 7. fıkraları uyarınca yapılan
soruşturmadan ibaret olacak.
Yazılı
Soru, en geç 15 gün içinde cevaplanacak. Milletvekilleri, yazılı soruları
bakanların yanı sıra cumhurbaşkanı yardımcılarına da yöneltebilecek.
Meclis
Araştırması, Genel Görüşme ve Yazılı Soru önergelerinin verilme şekli, içeriği
ve kapsamı ile araştırma usulleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenecek.
-
CUMHURBAŞKANININ ADAYLIĞI VE SEÇİMİ
Anayasanın
cumhurbaşkanının nitelikleri ve tarafsızlığına ilişkin maddesi ile seçimine
yönelik maddeleri, "adaylık ve seçim" başlığı altında
birleştiriliyor.
Teklife
göre, cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili
seçilme yeterliliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk
tarafından seçilecek.
Cumhurbaşkanının
görev süresi 5 yıl olacak. Bir kişi en fazla iki kez cumhurbaşkanı
seçilebilecek.
Teklifle
mevcut anayasadaki cumhurbaşkanlığına aday gösterilmesinde 20 milletvekilinin
yazılı teklifini arayan hükmü kaldırılıyor.
Ayrıca,
en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte
hesaplandığında yüzde 10'u geçen siyasi partilerin ortak aday gösterebilmesi
hükmü de değiştiriliyor. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son
yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az
yüzde 5'ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.
Cumhurbaşkanı
seçilen milletvekilinin TBMM üyeliği sona erecek.
Genel
oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday
cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı
izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en
çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday
cumhurbaşkanı seçilecek.
İkinci
oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan biri herhangi bir nedenle seçime
katılmazsa, ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre
ikame edilmesi suretiyle yapılacak.
İkinci
oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılacak.
Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde cumhurbaşkanı seçilecek.
Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, TBMM seçimi
yapılmayacak, sadece cumhurbaşkanı seçimi yenilenecek.
Seçimlerin
tamamlanamaması halinde yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut
cumhurbaşkanının görevi devam edecek.
Cumhurbaşkanı
seçimlerine ilişkin diğer usul ve esaslar kanunla düzenlenecek.
-
CUMHURBAŞKANININ PARTİSİ İLE İLİŞİĞİ KESİLMİYOR
Düzenleme
ile cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiğinin kesilmesine yönelik
düzenleme kaldırılıyor. Böylelikle doğrudan halk tarafından seçilen ve siyasal
bir kişilik olan cumhurbaşkanının, partisiyle ilişkisinin kesilmesine dair
hükmü yürürlükten kaldıran ilga normunun, halk oylamasında kabulü akabinde
yürürlüğe girmesi anında bir siyasi partiyle ilişki kurması mümkün hale
getiriliyor.
-
"DEVLET BAŞKANI SIFATIYLA..."
Teklifle
anayasanın "cumhurbaşkanının görev ve yetkilerine" ilişkin maddede de
değişiklik yapılıyor ve cumhurbaşkanına, "devlet başkanı" sıfatı
getiriliyor.
Devletin
başı olan cumhurbaşkanına, yürütme yetkisi de veriliyor.
Cumhurbaşkanı,
"devlet başkanı" sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Türk milletinin
birliğini temsil edecek, anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli
ve uyumlu çalışmasını sağlayacak. Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk
günü TBMM'de açılış konuşmasını yapacak. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında
Meclise mesaj verecek.
Teklife
göre, cumhurbaşkanı, kanunları yayımlayacak ve kanunları tekrar görüşülmek
üzere TBMM'ye geri gönderecek. Kanunların, TBMM İçtüzüğü'nün tümünün veya
belirli hükümlerinin anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları
gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açacak.
-
KARARNAME ÇIKARMA YETKİSİ
Cumhurbaşkanı,
cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Cumhurbaşkanı
üst düzey kamu yöneticilerini atayacak, görevlerine son verecek ve bunların
atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile
düzenleyecek.
Yabancı
devletlere Türkiye Cumhuriyeti'nin temsilcilerini gönderecek, Türkiye
Cumhuriyeti'ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul edecek.
Milletlerarası andlaşmaları onaylayacak ve yayımlayacak.
Cumhurbaşkanı,
anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna
sunacak. Milli güvenlik politikalarını belirleyecek ve gerekli tedbirleri
alacak.
TBMM
adına, Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil edecek.
Türk
Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verecek.
Sürekli
hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile kişilerin cezalarını hafifletecek veya
kaldıracak.
Cumhurbaşkanı,
yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek.
Kararnamelerle, yürütmenin ihtiyacını karşılaması sağlanacak, temel hak ve
hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler düzenleme alanı dışında bırakılacak.
Kanunda
açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak.
Kanunlarda,
kararname konusu ile aynı konuda farklı hüküm bulunması halinde kanun
uygulanacak. TBMM'nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi hükümsüz hale gelecek.
Cumhurbaşkanı,
kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla
yönetmelikler çıkarabilecek. Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki
bir tarih belirlenmemişse, Resmi Gazete'de yayımlandıkları gün yürürlüğe
girecek.
Cumhurbaşkanı
ayrıca anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer
görevleri yerine getirecek ve yetkileri kullanacak.
TBMM
Anayasa Komisyonunda kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda Değişiklik
Yapılması Hakkında Kanun Teklifi'ne göre, cumhurbaşkanı hakkında, bir suç
işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle
soruşturma açılması istenebilecek.
Meclis,
önergeyi en geç 1 ay içinde görüşecek ve üye tam sayısının 5'te 3'ünün gizli
oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilecek. Soruşturma açılmasına karar
verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin güçleri oranında komisyona
verebilecekleri üye sayısının 3 katı olarak gösterecekleri adaylar arasından
her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir
komisyon tarafından soruşturma yapılacak.
Komisyon,
soruşturma sonucunu belirten raporunu 2 ay içinde Meclis Başkanlığına sunacak.
Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve
kesin bir süre verilecek.
Rapor,
Başkanlığa verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde dağıtılacak, dağıtımından
itibaren 10 gün içinde Genel Kurulda görüşülecek. TBMM, üye tam sayısının 3'te
2'sinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilecek.
-
YÜCE DİVAN YARGILAMASI 3 AY İÇİNDE TAMAMLANACAK
Yüce
Divan yargılaması 3 ay içinde tamamlanacak. Bu sürede tamamlanamazsa bir defaya
mahsus olmak üzere 3 aylık ek süre verilecek, yargılama bu sürede kesin olarak
sonlandırılacak.
Hakkında
soruşturma açılmasına karar verilen cumhurbaşkanı seçim kararı alamayacak.
Yüce
Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkum edilen cumhurbaşkanının görevi sona
erecek. Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar
için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanacak.
Cumhurbaşkanı,
seçildikten sonra bir veya daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilecek.
Cumhurbaşkanlığı
makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde 45 gün içinde cumhurbaşkanı
seçimi yapılacak. Yenisi seçilene kadar cumhurbaşkanı yardımcısı,
cumhurbaşkanlığına vekalet edecek ve cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanacak.
Genel seçime bir yıl ve daha az kalmışsa TBMM seçimi de cumhurbaşkanı seçimiyle
yenilenecek.
Genel
seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen cumhurbaşkanı, TBMM seçim tarihine
kadar görevine devam edecek. Kalan süreyi tamamlayan cumhurbaşkanı açısından bu
süre dönemden sayılmayacak.
-
İKİ SEÇİM BİR ARADA OLACAK
Meclis,
üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar
verilebilecek. TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte yapılacak.
Cumhurbaşkanının
seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde TBMM genel seçimi ile
cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte gerçekleştirilecek.
Cumhurbaşkanının
ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi
halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilecek.
Seçimlerinin
birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve cumhurbaşkanının yetki ve
görevleri, yeni Meclisin ve cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam
edecek.
Bu
şekilde seçilen Meclis ve cumhurbaşkanının görev süreleri de 5 yıl olacak.
Cumhurbaşkanının
hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden
ayrılması hallerinde, cumhurbaşkanı yardımcısı, cumhurbaşkanına vekalet edecek
ve cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanacak.
Cumhurbaşkanı
yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar
arasından cumhurbaşkanı tarafından atanacak ve görevden alınacak. Cumhurbaşkanı
yardımcıları ve bakanlar, TBMM'de and içecek.
Milletvekilleri,
cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erecek.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, cumhurbaşkanına karşı sorumlu olacak.
-
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLARIN CEZAİ SORUMLULUĞU
Cumhurbaşkanı
yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri
iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle
soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, önergeyi en geç 1 ay içinde
görüşecek ve üye tam sayısının 5'te 3'ünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına
karar verebilecek.
Soruşturma
açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri
oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının 3 katı olarak gösterecekleri
adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak
15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılacak.
Komisyon,
soruşturma sonucunu belirten raporunu 2 ay içinde Meclis Başkanlığına sunacak.
Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona 1 aylık yeni ve kesin
bir süre verilecek. Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde
dağıtılacak, dağıtımından itibaren 10 gün içinde Genel Kurulda görüşülecek. TBMM,
üye tam sayısının 3'te 2'sinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilecek.
Yüce
Divan yargılaması 3 ay içinde tamamlanacak. Bu sürede tamamlanamazsa bir defaya
mahsus olmak üzere 3 aylık ek süre verilecek, yargılama bu sürede kesin olarak
sonlandırılacak. Bu kişilerin görevde bulundukları sürede, görevleriyle ilgili
işledikleri iddia edilen suçlar bakımından, görevleri bittikten sonra da Yüce
Divanda yargılanacak.
Yüce
Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkum edilen cumhurbaşkanı yardımcısı veya
bakanın görevi sona erecek. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, göreviyle
ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden
yararlanacak.
Bakanlıkların
kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez
ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile
düzenlenecek.
-
OHAL YETKİSİ
Cumhurbaşkanı;
tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinin
yanı sıra savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik,
ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın,
ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet
hareketlerinin yaygınlaşması; anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri
ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması; şiddet
olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde yurdun
tamamında veya bir bölgesinde olağanüstü hal (OHAL) ilan edebilecek.
OHAL
süresi, 6 ayı geçmeyecek.
Olağanüstü
hal ilanı kararı verildiği gün Resmi Gazete'de yayımlanacak ve aynı gün
TBMM'nin onayına sunulacak.
TBMM
tatildeyse derhal toplantıya çağrılacak; Meclis, gerekli gördüğü takdirde
olağanüstü halin süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali
kaldırabilecek. Cumhurbaşkanının talebiyle TBMM her defasında 4 ayı geçmemek
üzere süreyi uzatabilecek. Savaş hallerinde bu 4 aylık süre aranmayacak.
-
SINIRLAMALARA TABİ OLMAYACAK
Olağanüstü
hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile
Anayasanın 15. maddesindeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin
nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin
uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenecek.
Olağanüstü
hallerde çıkarılabilecek Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönem
kararnamelerinin tabi olduğu sınırlamalara bağlı olmayacak. Cumhurbaşkanı,
olağanüstü hallerde, bu halin gerekli kıldığı konularda temel haklar, kişi
hakları ve ödevleri ile siyasi haklar ve ödevlere yönelik sınırlamalara da tabi
olmaksızın, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek.
Bu
kararnameler Resmi Gazete'de yayımlanacak, aynı gün Meclis onayına sunulacak.
Savaş
ve mücbir sebeplerle TBMM'nin toplanamaması hariç olmak üzere; olağanüstü hal
sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri 3 ay içinde TBMM'de
görüşülüp karara bağlanacak. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkacak.
Disiplin
mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak. Ancak savaş halinde asker
kişilerin görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla
görevli askeri mahkemeler kurulabilecek.
TBMM
Anayasa Komisyonunda kabul edilen teklifle Hakimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunun yapısında değişikliğe gidiliyor. Hakimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunun adı, Hakimler ve Savcılar Kurulu şeklinde değişecek.
Kurulun
üye sayısı 13, daire sayısı 2 olacak.
Kurula
Adalet Bakanı başkanlık edecek ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı da kurulun tabii
üyesi olarak görev yapacak.
Kurulun
3 üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri
yitirmemiş adli yargı hakim ve savcıları arasından, 1 üyesi birinci sınıf olup,
birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yargı hakim ve
savcıları arasından cumhurbaşkanınca; 3 üyesi Yargıtay üyeleri, 1 üyesi
Danıştay üyeleri, 3 üyesi nitelikleri kanunda belirtilen yükseköğretim
kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar
arasından TBMM tarafından seçilecek.
Öğretim
üyeleri ile avukatlar arasından seçilen üyelerden, en az birinin öğretim üyesi
ve en az birinin de avukat olması gerekecek.
Kurulun
TBMM tarafından seçilecek üyeliklerine ilişkin başvurular, Meclis Başkanlığına
yapılacak. Başkanlık, başvuruları Anayasa ve Adalet Komisyonları üyelerinden
kurulu Karma Komisyona gönderecek.
Komisyon
her bir üyelik için 3 adayı, üye tam sayısının 3'te 2 çoğunluğuyla
belirleyecek. Birinci oylamada aday belirleme işleminin sonuçlandırılamaması
halinde ikinci oylamada üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu aranacak. Bu
oylamada da aday belirlenemediği takdirde her bir üyelik için en çok oyu alan 2
aday arasında ad çekme usulüyle aday belirleme işlemi tamamlanacak.
TBMM,
Komisyon tarafından belirlenen adaylar arasından, her bir üye için ayrı ayrı
gizli oyla seçim yapacak. Birinci oylamada üye tam sayısının 3'te 2 çoğunluğu;
bu oylamada seçimin sonuçlandırılamaması halinde, ikinci oylamada üye tam
sayısının 5'te 3 çoğunluğu aranacak. İkinci oylamada da üye seçilemediği takdirde
en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulüyle üye seçimi tamamlanacak.
Üyeler,
4 yıl için seçilecek. Süresi biten üyeler bir kez daha seçilebilecek.
Kurul
üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasından önceki 30 gün içinde
yapılacak. Seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan kurul üyeliğinin boşalması
durumunda, bunu takip eden 30 gün içinde yeni üyelerin seçimi yapılacak.
-
BÜTÇE VE KESİN HESAP
Kamu
idarelerinin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin
harcamaları yıllık bütçelerle yapılacak.
Bütçe
kanununa, bütçeyle ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamayacak.
Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, mali yılbaşından en az 75 gün önce TBMM'ye
sunacak. Bütçe teklifi, Bütçe Komisyonunda görüşülecek. Komisyonun 55 gün içinde
kabul edeceği metin, Genel Kurulda görüşülecek ve mali yılbaşına kadar karara
bağlanacak.
Bütçe
kanununun süresinde yürürlüğe konulamazsa, geçici bütçe kanunu çıkarılacak.
Geçici bütçe kanunu da çıkarılamazsa, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar
bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak
uygulanacak.
Genel
Kurulda kamu idare bütçeleri ile değişiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüşme
yapılmaksızın okunacak ve oylanacak. Merkezi yönetim bütçesiyle verilen ödenek,
harcanabilecek tutarın sınırını gösterecek. Harcanabilecek tutarın
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile aşılabileceğine dair bütçe kanununa hüküm
konulamayacak. Cari yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik
teklifleri ile cari ve izleyen yılların bütçelerine mali yük getiren
tekliflerde, öngörülen giderleri karşılayabilecek mali kaynak gösterilmesi
zorunlu olacak.
Merkezi
yönetim kesinhesap kanunu teklifi, ilgili olduğu mali yılın sonundan başlayarak
en geç 6 ay sonra cumhurbaşkanı tarafından TBMM'ye sunulacak. Sayıştay genel
uygunluk bildirimini, ilişkin olduğu kesinhesap kanun teklifinin verilmesinden
başlayarak en geç 75 gün içinde Meclise sunacak. Kesinhesap kanunu teklifi ve
genel uygunluk bildiriminin TBMM'ye verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştayca
sonuçlandırılmamış denetim ve hesap yargılamasını önlemeyecek ve bunların
karara bağlandığı anlamına gelmeyecek. Kesinhesap kanunu teklifi, yeni yıl
bütçe kanunu teklifiyle birlikte görüşülecek ve karara bağlanacak.
-
BAKANLAR KURULU OLMAYACAK
Teklifle,
önerilen hükümet sistemine uyum için anayasanın farklı maddelerinde bulunan
bazı ibareler değiştiriliyor, kimi maddelere yeni ibareler ekleniyor, bazı
ibareler ise metinden çıkarılıyor.
Önerilen
sistemde, "Bakanlar Kurulu" olmayacak.
Yürütme
yetkisi ve görevi, cumhurbaşkanı tarafından anayasaya ve kanunlara uygun olarak
kullanılacak ve yerine getirilecek.
"Sıkıyönetim",
"Askeri Yargıtay", "Askeri Yüksek İdare Mahkemesi",
"tasarı", "kanun hükmünde kararname" ibareleri çıkarılıyor.
Cumhurbaşkanının
tek başına yapacağı işlemler ile Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarının yargı
denetimi dışında olacağı hüküm de yürürlükten kalkıyor.
Jandarma
Genel Komutanının görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda
yargılanmasına dair düzenlemeden vazgeçiliyor.
Anayasanın,
"TBMM seçimlerinin geriye bırakılması ve ara seçimler" başlığı,
"Seçimlerin geriye bırakılması ve ara seçimler" şeklinde
değiştiriliyor.
Kamu
tüzel kişiliğinin, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye
dayanılarak kurulacağına dair hüküm, kamu tüzel kişiliğinin ancak kanunla veya
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulması diye değiştirilecek.
Anayasa
Mahkemesi Genel Kurulu, en az 12 yerine 10 üyeyle toplanabilecek.
Meclis,
bir yasama yılında en çok 3 ay tatil yapabilecek, ara verme veya tatil sırasında
cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılabilecek. Bu maddedeki "doğrudan doğruya
veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine" ibaresi metinden çıkarılıyor.
Vergi,
resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleri
oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar
içinde değişiklik yapma yetkisi, cumhurbaşkanına tanınıyor.
Milli
güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına
hazırlanmasından, TBMM'ye karşı cumhurbaşkanı sorumlu olacak.
-
MGK'NIN YAPISI DEĞİŞTİRİLİYOR
Mili
Güvenlik Kurulunun (MGK) yapısında da değişiklik yapılıyor. MGK'da Jandarma
Genel Komutanı yer almayacak. MGK, cumhurbaşkanının başkanlığında,
cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri
bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarından
kurulacak.
MGK
Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle
düzenlenecek.
Cumhurbaşkanı,
bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren
kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve
bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecek.
Mahalli
idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacıyla kendi aralarında
cumhurbaşkanının izniyle birlik kurmaları, görevleri, yetkileri, maliye ve
kolluk işleri ve merkezi idareyle karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla
düzenlenecek.
Yükseköğretim
Kurulu (YÖK), üniversiteler tarafından seçilen ve sayıları, nitelikleri,
seçilme usulleri kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim
üyeliğinde başarılı hizmet yapmış profesörlere öncelik vermek sureti ile
cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya seçilen
üyelerden kurulacak.
Atatürk
Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Başbakanlık yerine, cumhurbaşkanının
görevlendireceği bakana bağlı olacak.
Kamu
hizmetlerinde çalışan kişi, üstünden aldığı emri; yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi, kanun veya anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmeyecek
ve bu aykırılığı o emri verene bildirecek.
-
ANAYASA MAHKEMESİNİN YAPISINA İLİŞKİN DÜZENLEME
Anayasa
Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve TBMM İçtüzüğü'nün
anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetleyecek, bireysel
başvuruları karara bağlayacak.
Anayasa
Mahkemesi cumhurbaşkanını, TBMM başkanını, cumhurbaşkanı yardımcılarını ve
bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri
Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyelerini, başsavcılarını, cumhuriyet
başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay başkan ve üyelerini
görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılayabilecek.
Değişikle
genelkurmay başkanının cumhurbaşkanınca atanacağı ibaresi ekleniyor.
Genelkurmay
başkanının, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine, cumhurbaşkanınca atanacağı,
genelkurmay başkanının, bu görev ve yetkilerinden dolayı başbakana karşı
sorumlu olacağı, Milli Savunma Bakanlığının, Genelkurmay Başkanlığı ve kuvvet
komutanlıkları ile görev ilişkileri ve yetki alanının kanunla düzenleneceğine
dair düzenlemeler uygulamadan kalkıyor.
(MNS//Ankara,
30 Aralık 2016)
